جشن تیرگان
♦️تیرگان
دلایل برگزاری جشن( تیرگان) توسط گذشتگان ما :
♦️ یکم -- این جشن در گرامی داشت تِیشتر ( فرشته و ستارهٔ باران‌آور در فرهنگ ایرانی) است که در (روز سیزدهم) از ماه تیر به دیو خشکسالی پیروز شده انجام می شد.
♦️ دوم -- جشن تیرگان به گزارش ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه، روز بزرگداشت جایگاه نویسندگان در ایران باستان بوده‌است. (در این روز نویسندگان پاداش دریافت می کردند)
منبع: (آثارالباقیه، فصل نهم، بخش عید تیرگان)
♦️سوم -- "روز آرش شیواتیر" نیز بود (آرش کمانگیر)
در تواریخ سنتی تیرگان روز کمان کشیدن آرش کمانگیر و پرتاب تیر از فراز هربرژ (البرز) است.
ایرانیان باورمند بودند که خداوند به باد دستور داده تا تیر آرش تا کنار رود "جیحون" بر تنهٔ درخت گردویی که بزرگ‌تر از آن در گیتی نبود برساند آنجا را مرز ایران و توران مشخص کردند و هر سال به یاد آن روز جشن می گرفتند
♦️ از آن خوانند آرش را کمانگیر
که از آمل به مرو انداخت یک تیر.
♦️ ارمنیان (مسیحیان) ایران نیز در روز سیزدهم ژانویه آیین‌هایی برگزار می‌کردند که برگرفته و در ادامه جشن تیرگان است.
گویا در برخی از مناطق مانند فراهان صدها سال است این جشن به شیوه با شکوه در آغاز تیر برگزار می‌شود
فال کوزه
🌲 یکی دیگر از بزم‌های این جشن مانند بسیاری از جشن‌های ایرانی" فال کوزه"(چکُ دولَه) می‌باشد. روز پیش از جشن تیرگان، دوشیزه‌ای را برمی‌گزینند و کوزه سفالی سبز رنگ دهان گشادی به او می‌دهند که "دوله" نام دارد، او این ظرف (آوند) را از آب پاکیزه پر می‌کند و یک دستمال سبز ابریشمی را بر روی دهانه آن می‌اندازد آنگاه دوله را نزد همه کسانی که می‌برد که آرزویی در دل دارند و می‌خواهند در بزم "چک دولَه" شرکت کنند آن‌ها اشیایی مانند انگشتری، گوشواره، سنجاق سر، سکه ، یا مانند این‌ها در آب دوله می‌اندازند. سپس دختر دوله را به زیر درختی همیشه سبز چون سرو یا کاج می‌برد و در آنجا می‌گذارد.
همه افرادیکه چیزی در کوزه انداخته‌اند و خواهش و آرزویی داشته‌اند در جایی گرد هم می‌آیند و دوشیزه، دوله را از زیر درخت به میان گروه می‌آورد
سالخوردگان با نوایی بلند به نوبت شعر یا ترانه‌هایی می‌خواندند و دختر در پایان هر ترانه، دست خود را درون دوله می‌برد و یکی از چیزها را بیرون می‌آورد، صاحب آن چیز پس می داد و مفهوم آن شعر و یا ترانه ای که خوانده می شد در واقع با نیت و آرزوی صاحب شیء به صورت صورت فال امروزی می سنجید معمولا سعی می شد که همه ابیات و ترانه ها مطابقِ خواست و آرزوی صاحب شیء تفسیر گردد.
♦️معمولا همه ترانه های دسته جمعی در جهت دریافت برکت و روزی از خداوند متعال بود:
تیر برو باد بیا
غم برو شادی بیا
رنج برو روزی بیا
خوشه مرواری بیا.
در برخی از مناطق مراسمِ( دستبد تیر و باد) که با رنگهای همسان با رنگ رنگین کمان از دست خود باز کرده به باد می سپردند و جشن آب پاشانک (با آرزوی باران برای سال پیش رو )نیز انجام می شد.
🎇گردآورنده و ویرایش:
رضا ضَحاکی راحت
مدرس و دبیر تاریخ
